จิตวิทยาเด็ก เป็นศาสตร์แห่งการทำความเข้าใจในพัฒนาการด้านต่างๆ ของเด็กแบบภาพรวมตามช่วงอายุ ซึ่งประกอบไปด้วย พัฒนาการทางด้านร่างกาย พัฒนาการด้านสังคม พัฒนการด้านอารมณ์ และพัฒนาการด้านเชาว์ปัญญา การใช้หลักการจิตวิทยาสำหรับเด็ก เป็นการสร้างเสริมและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของเด็กให้เป็นไปในเชิงบวก
การใช้หลักจิตวิทยาสำหรับเด็ก สามารถประยุกต์ใช้ในการเรียน การเล่นกับเด็ก รวมไปถึงการปรับใช้ในสถานการณ์ต่างๆ ได้อีกด้วย และบทความของ Happybabys แม่และเด็ก ในวันนี้ จะพาคุณพ่อคุณแม่ทุกท่านไปทำความเข้าใจในหลักจิตวิทยาของเด็ก แม้แต่คุณครูที่ต้องดูแลเด็กเล็กก็สามารถนำองค์ความรู้ที่เราเอามาเล่าไปปรับใช้ได้เช่นกันค่ะ
จิตวิทยาเด็ก คือ พื้นฐานของความเข้าใจ
สิ่งที่คุณพ่อคุณแม่ ผู้ปกครอง หรือคุณครู ต้องทำความเข้าใจก่อนคือเด็กแต่ละคนมีพื้นฐานที่แตกต่างกัน การอบรมสั่นสอนเด็กจึงต้องมีกระบวนการและขั้นตอนที่ดี เพื่อให้เด็กได้เรียนรู้ได้ตรงตามเป้าหมายและเหมาะสมกับวัยของเขา ซึ่งการใช้หลักจิตวิทยาสำหรับเด็กจะมาช่วยตอบโจทย์ตรงนี้ได้เป็นอย่างดี
เด็กจะเรียนรู้และมีพัฒนาการในด้านต่างๆ ตามช่วงวัย ซึ่งผู้ปกครองจะต้องคอยสังเกตและปรับปรุงการเลี้ยงดู การสั่งสอน ให้เหมาะสม หากเด็กไม่สามารถทำได้ ผู้ปกครองต้องปรับแผนใหม่ การมองเด็กให้เป็นที่ตั้งของการเรียนรู้ ทุกท่านจะวางแผนการเลี้ยงดูเด็กได้อย่างเหมาะสม
หลักจิตวิทยาเด็ก เรื่องใกล้ตัวกว่าที่หลายคนคิด
ทฤษฎีของ ซิกมันด์ ฟรอยด์ แพทย์ชาวออสเตรียที่เป็นบิดาแห่งจิตประสาทวิเคราะห์ เชื่อว่า มนุษย์มีสัญชาตญาณติดตัวมาแต่กำเนิด แรงขับเคลื่อนพื้นฐานในมนุษย์เกิดขึ้นตั้งแต่มนุษย์ยังเป็นเด็ก และจะเปลี่ยนแปลงและพัฒนาเป็นลำดับขั้นไปตามช่วงวัย หากการเปลี่ยนแปลงหรือการพัฒนาไม่เป็นไปตามขั้นตอนที่เหมาะสม จะเกิดการชะงักหรือถอยกลับ และจะมีผลโดยตรงต่อบุคลิกภาพเมื่อเด็กๆ โตขึ้น
หลายท่านคงรู้สึกการใช้หลักจิตวิทยาในเด็กคงเป็นที่เรื่องที่ไกลตัว แต่ในความเป็นจริง มีการใช้หลักการ จิตวิทยาเด็กเล็ก กันมาอย่างยาวนานแล้ว เพียงแต่คำว่าจิตวิทยาในเด็ก ไม่ได้เป็นที่แพร่หลายมากนักในสมัยก่อน การเลี้ยงดูเด็กด้วยหลักจิตวิทยาและการใช้สัญชาตญาณเป็นเรื่องที่ใกล้ตัวผู้ปกครองมากกว่าที่คิด
เรียนรู้พื้นฐานการใช้ จิตวิทยาเด็ก ของเด็กแต่ละช่วงวัย
หากผู้ปกครองมีความรู้ ความเข้าใจในกระบวนการพัฒนาการบุคลิกภาพของเด็กอย่างถูกต้อง ก็จะยิ่งช่วยเสริมสร้างให้เด็กมีพัฒนาการที่เหมาะสมตามวัย เติบโตได้อย่างมีความสุข มีการพัฒนะทักษะได้เป็นอย่างดี ไปดูพัฒนาการทางบุคลิกภาพในแต่ละช่วงวัยของเด็กกันเลย
- เด็กในช่วงวัย 0-2 ปี ช่วงวัยนี้เป็นช่วงแห่งการพัฒนาเรื่องความไว้วางใจ เพราะผู้ปกครองจะดูแลเด็กอย่างใกล้ชิด หากเด็กหิว ไม่สบายตัว ก็จะมีคนคอยมาอุ้ม ปลอบโยน มีคนคอยดูแลความสะอาดให้ เด็กจะมีพัฒนาการในเรื่องความไว้วางใจในตัวคนที่ดูแลเขา หากเด็กวัยนี้ไม่ได้รับการดูแลเอาใจใส่อย่างใกล้ชิด อาจมีปัญหาเรื่องการไว้วางใจผู้อื่นเมื่อเขาเติบโตเป็นผู้ใหญ่
- เด็กในช่วง 2-3 ปี เป็นช่วงวัยที่เด็กจะมีพัฒนาการทางกล้ามเนื้อที่แข็งแรงขึ้น ควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกายได้ดีขึ้น ทำให้เด็กมีความรู้สึกอิสระ สามารถทำในสิ่งที่ต้องการได้มากขึ้น หากเด็กวัยนี้มีอิสระในการสำรวจสิ่งแวดล้อม โดยมีผู้ปกครองคอยสังเกตและดูแลอยู่ห่างๆ โดยไม่ไปก้าวก่ายการตัดสินใจของเขา เป็นหนึ่งในหลักจิตวิทยาเด็กเล็ก ที่จะช่วยให้เด็กเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่สามารถควบคุมตนเองได้ มีความเชื่อมั่นในตนเอง
- เด็กในช่วงวัย 3-5 ปี เด็กกำลังมีพัฒนาการทางความคิดสร้างสรรค์ หากผู้ปกครองอยากส่งเสริมพัฒนาการตามหลักจิตวิทยาเด็ก ให้เด็กลองทำสิ่งต่างๆ เอง เช่น แต่งตัวเอง ติดกระดุมเสื้อเอง ให้เด็กได้เล่นด้วยตนเอง จะส่งผลให้เด็กเติบโตมาเป็นคนที่มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ มีความเป็นผู้นำ แก้ไขปัญหาได้เก่ง
- เด็กในช่วงวัย 6-12 ปี เด็กในช่วงวัยนี้จะมีพัฒนาการทางด้านความอุตสาหะและความพยายาม แนะนำผู้ปกครองใช้จิตวิทยาเด็ก ด้วยการฝึกให้แบ่งเบาหน้าที่และความรับผิดชอบ เช่น ช่วยล้างจาน ทำงานบ้านเล็กๆ น้อยๆ ด้วยตนเอง เมื่อเขาทำสำเร็จก็กล่าวคำชม เด็กจะมีความรู้สึกภาคภูมิใจในตนเอง ไม่ด้อยค่าตนเองเมื่อเติบโตเป็นผู้ใหญ่
ทั้งหมดทั้งมวลนี้คือการทำความเข้าใจในขั้นพื้นฐานของหลักการใช้ จิตวิทยาเด็ก หากผู้ปกครองมีความรู้ความเข้าใจในพัฒนาการทางบุคลิกภาพของเด็ก ก็จะยิ่งช่วยส่งเสริมพัฒนาการของเด็กให้เหมาะสมตามวัยได้ สิ่งที่สำคัญที่สุดคือการดูแลเอาใจใส่จากพ่อแม่หรือผู้ปกครอง หากผู้ปกครองให้อิสระและสนับสนุนเด็กตามความเหมาะสม จะช่วยให้เด็กมีพัฒนาการและเติบโตไปเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพได้อย่างแน่นอน
